مهارت ها و بایدها و نبایدهای اخلاق اجتماعی با استناد به دعای مکارم الاخلاق - مجله معلمی

این کتاب کوشش می نماید با استناد به دعای مکارم الاخلاق صحیفه سجادیه، اصول، راهبردها، مهارت ها و بایدها و نبایدهای اخلاق اجتماعی را از متن دعا استخراج کند، موقعیت های مختلف اجتماعی که نیازمند تصمیمی اخلاقی است را بیابد و درد و درمان را در حوزه اخلاق اجتماعی معرفی کند. از این رو این مطالعه، به اخلاق کاربردی یا عملی نزدیک می گردد و تحت عنوان عام تر اخلاق هنجاری یا دستوری قرار می گیرد که نشان می دهد در یک موقعیت خاص، چه امری مطلوب و وظیفه اخلاقی است و چه امری نامطلوب بوده و نباید انجام پذیرد. از این جهت، می توان آن را به عنوان مدخلی برای اخلاق اجتماعی در اسلام در نظر گرفت.

این اثر مجموعاً در هفت فصل سامان یافته که چشم اندازهای اخلاق اجتماعی در دعای مکارم الاخلاق، هدف در اخلاق اجتماعی، راهبردهای ارتباطی در اخلاق اجتماعی، اصول و مهارت های تصمیم اخلاقی در کنش اجتماعی، آسیب ها، ناهنجاری ها و درمان در اخلاق اجتماعی دعا، اخلاق اجتماعی در اقتصاد زندگی و کسب وکار و کلام آخر، به ترتیب عناوین فصل های آن هستند.

به استناد این پژوهش، دعای مکارم الاخلاق ضمن توجه به وجود شخصیت ها و منش های متفاوت، آن را زمینه فراوری رفتارهای اجتماعی متنوع می داند و کوشش می نماید تا راه حلی اخلاقی برای تعارض ها و تنش های میان انسان ها بیابد. مطابق این مطالعه، کنشگران اجتماعی همیشه در حال تأثیر و تأثر بر یکدیگر هستند و اخلاق اجتماعی دعا کوشش دارد تا روابط کنشگران را در قالب اخلاق هنجاری یاد دهد که در صورت کاربست آن ها، هویت دینی و اخلاقی جامعه شکل گیرد یا بهبود بیابد.

تأکید دعا بر هنجارها و فضیلت های اخلاق اجتماعی، توجه به صفات میان فردی مختلف، توجه به آسیب های مختلف اخلاق اجتماعی، کنترل و مدیریت خود، میل ها و نفرت ها در حوزه هیجان ها، آموزش مهارت هایی در حوزه اخلاق و ... ازجمله موضوعات دیگری است که نویسنده در بخش پایانی این کتاب، از متن دعا استخراج و تدوین نموده است.

در بخشی از مقدمه این کتاب می خوانیم: در بخش دوم این طرح با موضوع رواداری و مدارا در جامعه و با روینمودهای مختلف الهیاتی، عرفانی و فقهی به این موضوع پرداخته شده است. بخش سوم با موضوع بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و معطوف به مهم ترین نکات اخلاقی اجتماعی آن است. راهکارهای اصلاح اخلاقی، به ویژه در سطح کلان اجتماعی و نیز موضوع عدالت و جایگاه آن در رشد اخلاقی جامعه، با استفاده از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی، به ویژه آنچه در این بیانیه آمده، آنالیز شده است.

بخش چهارم را می توان آغاز گامی نو دانست که به مسائلی مانند شوخی، شعر و به طور کلی هنر در ایجاد نشاط اجتماعی و کاهش ملال و کسالت می پردازد. البته کارکرد هنر و به ویژه شعر و ادبیات، بسی بیش این هاست و از دیدگاه بعضی فیلسوفان، به ویژه فیلسوفان اخلاق معاصر، هنز از راه احساس ها و عاطفه های انسانی که خاستگاه اصلی حیات اخلاقی است، در افت و خیز اخلاقی و دینی افراد اثر دارد.