آرتروز زانو چیست؛ نکات کاربردی برای کنترل درد و بهبود کیفیت زندگی - مجله معلمی

بالا رفتن سن، چاقی و صدمات ورزشی یا شغلی با آرتروز زانو مرتبط است. این بیماری اغلب با روش های غیرجراحی مثل تغییر سبک زندگی و دارودرمانی کنترل می گردد. اما در موارد شدید ممکن است به جراحی احتیاج داشته باشد.

در این مقاله از خبرنگاران مگ به آنالیز علل، علائم و راه های درمان آرتروز زانو می پردازیم. اگر به این بیماری مبتلا هستید، این مقاله به شما یاری می نماید که با آگاهی بیشتری به مقابله با آن بروید و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید.

آرتروز زانو چیست و چه انواعی دارد؟

در پاسخ به این سوال که آرتروز زانو یعنی چه باید بگوییم که این بیماری به علت تخریب غضروف مفصل زانو و درنتیجه ساییده شدن استخوان ها به یکدیگر رخ می دهد. ساییدگی باعث درد، سفتی و گاهی اوقات تورم زانو می گردد. آرتروز زانو درمان قطعی ندارد، اما راهکارهای زیادی برای کاهش سرعت پیشرفت بیماری و تسکین علائم آن در دسترس است. آرتروز شدید زانو هم با جراحی کنترل می گردد.

آرتروز زانو بسیار شایع است؛ به طوری که تقریبا 46 درصد مردم در طول زندگی خود به آن مبتلا می شوند. بروز این بیماری چند سال طول می کشد. پزشکان معمولا از چهار مرحله برای توصیف پیشرفت آن استفاده می نمایند. این مراحل عبارتند از:

مرحله یک: جزئی

در این مرحله، اشعه ایکس ممکن است هیچ آسیبی را نشان ندهد. اما زائده های استخوانی به نام استئوفیت می توانند نشانه اولیه بیماری باشند. سایر تغییرات شامل آسیب دیدگی جزئی غضروف و باریک شدن فضای بین استخوان ها در محل مفصل است. در مرحله یک بعید است که درد یا ناراحتی خاصی را تجربه کنید. نحوه راه رفتن شما هم به احتمال زیاد تغییر نمی نماید.

مرحله 2: خفیف

در این مرحله، اشعه ایکس احتمالا باریک شدن فضای مفصل و خارهای استخوانی را نشان می دهد. بعلاوه ممکن است به خصوص پس از مدتی استراحت متوجه سفتی و درد مفاصل خود شوید. ناحیه ای که استخوان ها و بافت ها به هم می رسند آغاز به سفت شدن می نماید. سفت شدن بافت ها با ضخیم و متراکم شدن استخوان ها همراه است. لایه نازکی از استخوان هم در زیر غضروف مفاصل ایجاد می گردد.

در آتروز خفیف ممکن است آسیب جزئی وجود داشته باشد، اما استخوان ها روی هم ساییده نمی شوند. مایع سینوویال (Synovial) هم وجود دارد و به کاهش اصطکاک و حرکت زانو یاری می نماید. این مایع در تغذیه مفاصل و حفظ سلامت آن ها نقش دارد و از وارد شدن فشار زیاد روی مفاصل جلوگیری می نماید.

مرحله سه: میانه

در این مرحله، اشعه ایکس می تواند موارد زیر را نشان دهد:

• باریک شدن واضح فضای مفصل
• ایجاد خار یا زائده استخوانی
• آسیب دیدگی جزئی غضروف و سایر بافت ها
• تغییر شکل انتهای استخوان ها

علاوه بر این، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

• احساس درد و ناراحتی در طول فعالیت های روزمره مانند دویدن، راه رفتن و خم شدن
• علائم اولیه التهاب مفاصل
• تورم و تجمع مایع در اطراف مفصل به علت سینوویت (Synovitis) که گاهی اوقات مردم به آن آب آوردن زانو می گویند

با پیشرفت آرتروز زانو، غضروف به نازک شدن و تخریب ادامه می دهد. استخوان ها هم با ضخیم شدن و تشکیل زائده های استخوانی به این شرایط واکنش نشان می دهند.

مرحله چهار: شدید

در این مرحله، موارد زیر در عکسی که با اشعه ایکس گرفته می گردد قابل مشاهده اند:

• باریک شدن شدید فضای مفصل که باعث می گردد استخوان ها به یکدیگر برسند و روی هم ساییده شوند
• افزایش خارهای استخوانی
• آسیب دیدگی واضح غضروف که ممکن است با تخریب کامل همراه باشد
• تغییر شکل انتهای استخوان ها به شکل واضح

بعلاوه محتمل است با مسائل زیر روبه رو شوید:

• سفتی مفصل
• التهاب مداوم
• کاهش مایع در اطراف مفصل
• افزایش اصطکاک در مفصل
• درد و ناراحتی قابل توجه حتی در حین انجام حرکات ساده

در این مرحله، پزشک ممکن است جراحی را برای کنترل علائم پیشنهاد دهد.

آرتروز زانو چه علائمی دارد: آنالیز نشانه های خطرناک

درد شایع ترین علامت آرتروز زانو است. ممکن است وقتی زانوی خود را حرکت می دهید یا حتی زمانی که بی حرکت نشسته اید، درد داشته باشید. سایر علائم عبارتند از:

• زانوی شما سفت است، به ویژه زمانی که تازه از خواب بلند می شوید یا برای مدت طولانی نشسته اید.
• زانوی شما متورم یا پف نموده به نظر می رسد.
• هنگامی که زانوی خود را حرکت می دهید، صدای تق تق یا ساییدگی می شنوید.
• زانوی شما ناپایدار به نظر می رسد، گویی ممکن است خم گردد یا از جا در برود.
• ممکن است زانویتان قفل کند یا احساس کنید که گیر نموده است.

آرتروز زانو از چیست؟

آرتروز زانو زمانی رخ می دهد که غضروف مفصل زانو از بین می رود یا آسیب می بیند. غضروف یک بافت سخت و لاستیکی است که در انتهای استخوان ها واقع شده است و به شما امکان خم کردن و حرکت دادن زانو را می دهد. منیسک یک نوع غضروف هلالی شکل است که در زانو واقع شده است و به عنوان بالشتک عمل می نماید. به عبارت دیگر، فشار واردشده بر زانو را جذب می نماید تا از ساییدگی و فرسایش مفصل جلوگیری گردد. هر زانو دارای 2 منیسک (داخلی و خارجی) است.

آرتروز زانو زنان را بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار می دهد. بیشتر افراد پس از 40 سالگی به این عارضه مبتلا می شوند. اما برخی عوامل ممکن است باعث شوند در سنین پایین تر با آن روبرو شوید. این عوامل عبارتند از:

• شما به چاقی مبتلا هستید یا شاخص توده بدنی تان (BMI) بالاتر از 30 است. افراد چاق هفت برابر بیشتر از کسانی که BMI پایین دارند در معرض خطر ابتلا به آرتروز زانو هستند.
• زانوی شما آسیب دیده است.
• در محل کار یا در حین ورزش به زانوی خود فشار وارد می کنید.
• از نظر ارثی مستعد ابتلا به این بیماری هستید.
• استخوان ها یا مفاصل شما کج هستند. به عنوان مثال، زانوی ضربدری دارید.

آرتروز زانو چه عوارض و ضررهایی دارد؟

آرتروز با گذشت زمان مفاصل شما را سفت تر، ضعیف تر و دردناک تر می نماید. درنتیجه، ممکن است نتوانید فعالیت هایی که به آن ها عادت دارید را مثل گذشته انجام دهید. حتی حرکت کردن هم ممکن است برایتان سختتر گردد. عدم تحرک و ورزش نکردن خطر ابتلا به چاقی، پرفشاری خون، بیماری قلبی، دیابت و کلسترول بالا را افزایش می دهد.

درد ناشی از آرتروز معمولا خوابیدن را سخت می نماید. ممکن است در طول شب به خاطر درد از خواب بیدار شوید یا در ابتدا به سختی به خواب بروید. کمبود خواب هم به نوبه ی خود می تواند درد شما را تشدید کند. این موضوع خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می دهد. بعلاوه باعث بدتر شدن علائم آرتروز می گردد و توانایی شما را برای حرکت کردن به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.

زمان مراجعه به پزشک

در صورتی که زانوی شما بی علت درد می نماید یا درد آن به مرور در حال بدتر شدن است، با پزشک تماس بگیرید. اگر زانویتان در لمس گرم به نظر می رسد یا پوست آن قرمز شده است، فورا به اولین مرکز درمانی مراجعه کنید. چون این ها ممکن است نشانه عفونت باشند.

راه های تشخیص آرتروز زانو

اگر زانودرد داشته باشید، پزشک معاینه بدنی انجام می دهد، دامنه حرکتی زانو را آنالیز می نماید و سوالات زیر را از شما می پرسد:

• درد و سفتی در کدام نواحی احساس می گردد و از چه زمانی ایجاد شده است؟
• آیا زانو هنگام حرکت صدا می دهد یا تق تق می نماید؟
• درد در صبح چقدر طول می کشد؟
• این علائم چه تاثیری روی زندگی روزمره شما داشته اند؟
• چه داروهایی مصرف می کنید؟
• آیا زانو ناپایدار به نظر می رسد؟
• آیا شکل مفصل تغییر نموده است؟
• علائم یک یا هر 2 زانو را تحت تاثیر قرار داده اند؟

درد ناشی از آرتروز زانو معمولا حدود 30 دقیقه پس از بلند شدن از خواب بهبود می یابد. اما درد ناشی از آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) ممکن است 45 دقیقه یا بیشتر طول بکشد.

تست های تشخیصی مورد احتیاج

پزشک از تست های زیر برای تشخیص دقیق تر استفاده می نماید:

• تصویربرداری با اشعه ایکس برای ارزیابی آسیب دیدگی مفصل
• اسکن ام آرآی (MRI) برای یاری به تشخیص علائم اولیه که ممکن است اشعه ایکس قادر به نشان دادن آن ها نباشد
• آزمایش خون برای رد سایر بیماری ها که علائم مشابه ایجاد می نمایند (مانند نقرس و روماتیسم)

در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش مایع مفصلی را توصیه کند که شامل برداشتن مقداری مایع با سوزن و ارسال آن به آزمایشگاه است. نتیجه این تست به کشف نشانگرهای التهابی یاری می نماید. با این حال، متخصصان آن را فقط زمانی توصیه می نمایند که نشانه هایی از تورم وجود داشته باشد.

آرتروز زانو را چگونه درمان کنیم؟

درمان آرتروز زانو شامل راهکارهای غیرجراحی و در برخی موارد جراحی است. قبل از توصیه به جراحی معمولا پزشک روش های حفظ سلامت زانو را به شما می آموزد و درمان های غیرجراحی را امتحان می نماید. این درمان ها عبارتند از:

• استفاده از داروهای مسکن
• انجام فیزیوتراپی
• ، حفظ ثبات مفصل و کاهش درد
• حفظ وزن در محدوده سالم
• استفاده از زانوبند
• استفاده از ارتزها مانند کفی طبی
• تزریق کورتیزون (استروئید)

در مراحل ابتدایی، درمان های خانگی زانو درد از جمله کاهش وزن، تمرینات کششی و کمپرس سرد یا گرم موثر هستند و به بهبود کیفیت زندگی یاری می نمایند. مصرف برخی از مکمل ها مثل گلوکزآمین و کندرویتین سولفات هم ممکن است مفید باشد. با این حال، نتایج مطالعات مختلف در خصوص آن ها ضدونقیض است. از پزشک خود بپرسید که آیا به مکمل دارویی برای زانو درد احتیاج دارید یا خیر.

1. جراحی

در موارد زیر ممکن است پزشک جراحی را پیشنهاد دهد:

• علائم شما با درمان های غیرجراحی بهبود پیدا ننموده است.
• علائم بیماری روی کیفیت زندگی شما تاثیر گذاشته است.
• آزمایش ها نشان می دهند که مفصل زانوی شما در حال تجزیه است.

درمان های جراحی عبارتند از:

• پیوند غضروف
• استئوتومی زانو
• تعویض جزئی مفصل زانو
• تعویض کامل مفصل زانو

2. درمان با سلول های بنیادی

محققان در حال آنالیز این موضوع هستند که آیا درمان با سلول های بنیادی می تواند غضروف را در افراد مبتلا به آرتروز بازسازی کند یا خیر. با این حال، چالش های متعددی در این زمینه وجود دارد. به عنوان مثال، استفاده از سلول های بنیادی هزینه بر است و محتمل است به چند دوره درمان احتیاج داشته باشد. علاوه بر این، اگر شاخص توده بدنی شما بالاتر از 35 باشد، درمان احتمالا بی اثر است.

برخی از کلینیک ها درمان با سلول های بنیادی را برای کنترل علائم آرتروز ارائه می دهند. اما سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به مردم هشدار داده است که این تبلیغات را باور ننمایند. کالج روماتولوژی آمریکا (ACR) و بنیاد آرتروز (AF) هم توصیه می نمایند که از سلول های بنیادی برای درمان این بیماری استفاده نکنید. چون هیچ دستورالعمل استانداردی برای آن وجود ندارد.

عوارض جانبی درمان غیرمجاز با سلول های بنیادی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• واکنش های نامطلوب در محل تزریق
• تکثیر سلول ها در مکان نامناسب
• عدم عملکرد سلول ها به شکل مورد انتظار
• خطر ایجاد تومور

اگر به آرتروز زانو مبتلا هستید و به درمان با سلول های بنیادی فکر می کنید، با پزشک خود درباره فواید و عوارض احتمالی این روش مشورت کنید.

پیشگیری از آرتروز زانو

پیشگیری از آتروز همواره امکان پذیر نیست. با این حال، با اقدامات زیر می توان خطر ابتلا به آن را کاهش داد:

• وزن خود را در محدوده سالم حفظ کنید و در صورت لزوم، لاغر شوید.
• به مقدار کافی استراحت کنید.
• روی چمن یا سطوح نرم بدوید.
• با انجام تمرینات سبک مثل شنا و دوچرخه سواری، به برنامه ورزشی خود تنوع ببخشید.
• تمرینات قدرتی سبک را به برنامه خود اضافه کنید.

اگر در خصوص نحوه پیشگیری از آرتروز به هدایت بیشتری احتیاج دارید، با پزشک مشورت کنید.

کلام پایانی

با وجود اینکه آرتروز زانو قابل درمان نیست، اما روش های متعددی برای مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی وجود دارد. از درمان های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و مصرف دارو گرفته تا در موارد شدیدتر جراحی همگی می توانند به تسکین علائم آزاردهنده این بیماری یاری نمایند.

اگر زانودرد شما شدید است یا مدت زمان زیادی است که ادامه دارد، به پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند با تشخیص دقیق بیماری و تنظیم برنامه درمانی مناسب به شما یاری کند زندگی راحت تری داشته باشید. هر چقدر زودتر به مشکل خود رسیدگی کنید، نتیجه بهتری خواهید گرفت.

این مطلب صرفا جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منابع: my.clevelandclinic, medicalnewstoday