هوش مصنوعی چه بر سر آینده شغلی ما می آورد؟ - مجله معلمی

پیشرفت فناوری همیشه برای ما به عنوان کاربر هیجان انگیز و مجذوب کننده بوده است چرا که می توانستیم به آنچه که پیش تر فقط در فیلم های علمی و تخیلی دیده بودیم، دسترسی داشته باشیم، کارهایمان را با سرعت بیشتری و به شکل راحت تری پیش ببریم و بسکمک مزیت های دیگر که بیان تک تک آن ها از حوصله متن خارج است. اما پیشرفت فناوری چه معنایی برای بشر دارد؟ آیا همیشه این موضوع خوب تلقی می شود یا نقاط قوت ترسناکی هم دارد که باید به آن توجه شود؟

بسکمک از کاربران که به صورت کارگر مشغول کار هستند، از این بابت که ممکن است روزی پیشرفت فناوری برایشان خطرساز شود ابراز نگرانی می کنند. با افزایش روزافزون فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی آینده شغلی افراد مختلف هم در هاله ای از ابهام قرار می گیرد چرا که این روزها شرکت ها برای تسریع در انجام کارهای مختلف و انجام گرفتن آن ها به برترین شکل ممکن، تلاش می کنند ربات و فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی را جایگزین افراد و به طور کلی نیروهای انسانی کنند.

بسکمک از افراد هم استرس از دست دادن شغل خود را دارند خصوصا افرادی که سالیان سال یک شغل ثابت را بدون هیچ دغدغه و نگرانی انجام می داده اند و درآمد خوبی هم از آن کسب می کردند. البته هستند کسانی که حتی برای این مسائل نیز آماده اند. مثلا کسی که خیلی ترسی بابت از دست دادن شغل خود ندارد و می خواهد همیشه چیزهای تازه را امتحان کند، مهارت های تازه و کاربردی بیاموزد و به طور کلی در زندگی خود منعطف باشد تا بتواند با پیشامدهای گوناگون و گاها ناگوار کنار بیاید، قطعا از بابت فراگیر شدن هوش مصنوعی و حتی کاهش نیروی انسانی حتی اگر خودش هم بخشی از آن نیروها باشد راضی خواهد شد یا در بدترین حالت با این موضوع کنار می آید.

در واقع اگر جز آن دسته از افرادی هستید که می توانند آینده نه چندان دور را پیش بینی کنند، قطعا از همین حالا به فکر شغل یا منبع درآمدی خواهید بود که به هوش مصنوعی ارتباط دارد چرا که آینده قطعا از آن این فناوری خواهد بود. در رابطه با آن دسته ای از افراد که از فراگیر شدن این فناوری لذت خواهند برد، باید سرمایه گذاران و تحلیل گران ماهر را هم به آن ها اضافه کنیم. کسانی که از فرصت های عالی که زندگی روبرویشان قرار می دهد به برترین شکل ممکن استفاده می کنند، به جای اینکه منتظر نابودی آینده شغلی خود به واسطه فراگیر شدن هوش مصنوعی باشند.

کاربران با علم بر این موضوع، انعطاف پذیرتر شده اند

اما بر می گردیم به موضوع اصلی؛ اینکه همه گیر شدن فناوری های پیشرفته نظیر هوش مصنوعی که امکان انجام فعالیت های انسانی را دارند چطور می تواند روی آینده شغلی تاثیر بگذارد. یا بهتر است اینطور بپرسیم که چه تاثیری روی آینده شغلی ما خواهد داشت؟ طبق تحقیقی که شرکت گارتنر انجام داد، ظاهرا افراد مختلف توانستند تا حدودی با این موضوع کنار بیایند و به همین علت اندکی انعطاف پذیرتر شده اند.

این یعنی کاربران متوجه شده اند که هنوز و با علم کنونی، هستند شغل هایی که هوش مصنوعی قادر به انجام آن ها نیست یا اینکه به درستی نمی تواند آن ها را انجام دهد. بنابراین آن ها باید مهارتی را بیاموزند که هوش مصنوعی نمی تواند آن را انجام دهد و این پیش بینی هم باید به گونه ای باشد که کاربر بتواند مدت ها با آرامش خاطر به انجام این کار بپردازد. یا اینکه چندین مهارت مختلف را بیاموزد که در صورت از دست رفتن یک فرصت، فرصت دیگر را امتحان کند.

از جمله کارهایی که فعلا هوش مصنوعی نمی تواند آن ها را به خوبی انجام دهد و حداقل در حال حاضر و با علم کنونی در این زمینه ها توانایی به خطر انداختن آینده شغلی افراد را ندارد، می توان به نوآوری، هوش اجتماعی و عاطفی، حس کردن، تفکر محاسباتی، واسازی (نوعی خوانش متن که در آن تلاش بر این است که پیش فرض های داخل یک متن کشف شود - ویکی پدیا). در این بخش ها که سعی می شود توانایی های انسانی مورد کشف و بررسی قرار بگیرد، قطعا فعلا ماشین ها یا هوش مصنوعی حتی در برترین و پیشرفته ترین حالت خود هم قادر به انجام فعالیت نیستند و اگر هم باشند، این کار را به درستی انجام نمی دهند.

حتی اگر ماشین ها هم روزی بتوانند این کار را انجام دهند، انسان ها قادر خواهند بود تفاوت بین خود و نمونه های مصنوعی تولید شده از طریق ماشین را متوجه شوند و این کار را هم به واسطه مهارت های بین فردی و با اعمال تغییراتی در کاربرد این فعالیت ها و دانش ها انجام می دهند. اما سوالی که پیش می آید این است؛ چه مسئولیت هایی، وظایفی یا فعالیت هایی امکان اتوماتیک شدن را دارند تا کارها سریع تر و بهتر پیش بفرایند؟

همانطور که می دانید، هوش مصنوعی فقط با هدف بهبود فرایند کارها و کمک به کاربران توسعه داده شده است. البته این ادعایی است که شرکت های پشت پرده مطرح می کنند و ما هم حتی اگر باور نکنیم، کار خاصی از دستمان بر نمی آید. بنابراین مبنا را می گذاریم بر اعتماد و باور می کنیم هوش مصنوعی فقط برای کمک کردن به مردم طراحی شده است و نه چیز دیگری. بنابراین قرار نیست هوش مصنوعی جایگزین مردم شود یا ترس و دلهره در دل آن ها بیندازد و فقط قرار است به آن ها در رسیدن به هدفی که دارند کمک کند.

با کمک فناوری، کاربران توانایی ها و مهارت های تازه را یاد می گیرند و با ایجاد پیوندی بین این مهارت ها و فناوری تازه، آن را به سطح بالاتری برسانند. این فرایند ما را به اقتصاد دیجیتالی می رساند. جایی که کاربران ایجاد می کنند و نه اینکه چیزی تولید کنند. چرا که هوش مصنوعی قادر است چندین مدل را در مدت زمان کوتاهی ایجاد کند و به همین علت کاربران هنوز باید مهارت های زیادی را بیاموزند و با ادغام این مهارت ها با هوش مصنوعی، به نتیجه دلخواهی برسند. برای مثال در حال حاضر تفکر محاسباتی یا واسازی که بالاتر هم در رابطه با آن توضیح داده بودیم، مهارت هایی هستند که هنوز خیلی از افراد به صورت کامل بر آن تسلط ندارند چرا که برای انجام کارهای خود به این مهارت ها نیازی ندارند. البته فعلا، ولی این می تواند زمانی که هوش مصنوعی آغاز به پیشرفت می کند و با انسان برای تصاحب شغل شان وارد رقابت می شود مسائلی ایجاد کند.

وظایف، مسئولیت ها و فعالیت هایی که می توان آن ها را به کمک ربات ها و به طور کلی هوش مصنوعی انجام داد را نمی توان لزوما شمرد یا همه آن ها را نام برد؛ چرا که این کاملا بسته به شرکت یا سازمانی است که برای آن کار می کنید. برای مثال رانندگان تاکسی یا ماشین ها شاید طی سال های آینده، شغل خود را به خاطر ورود ماشین های خودران از دست بدهند. البته در حال حاضر هم تسلا ماشین های اتوماتیک خود را رسما راهی بازار کرده است ولی هنوز هم کاربران اعتماد زیادی به این خودروها ندارند و به همین علت فعلا بازار کار شرکت های تولیدکننده چنین محصولاتی خیلی پررونق نیست.

بنابراین امکان از دست رفتن شغل رانندگان، حداقل رانندگان درون شهری وجود دارد. اما معلم های دوره ابتدایی را تصور کنید؛ کسانی که دائما با بچه ها سر و کار دارند و باید علاوه بر آموزش مهارت، به آن ها احساسات را آموزش دهند. ربات ها فاقد احساسات هستند و برخی از افراد معتقدند این ویژگی هیچوقت به آن ها داده نخواهد شد چون این مربوط به فطرت انسان است و هیچ رباتی نمی تواند آن را داشته باشد. اگر هم داشته باشد، لزوما ترکیبی از حس های از پیش نوشته شده است که انسان به صورت برنامه ریزی شده به آن می دهد و ربات هیچ اختکمک در ابراز احساست ندارد. از طرفی مهارت هایی وجود دارند که باید برای فراگیری آن، نوآوری و هوش اجتماعی و احساسی به خرج داد. در غیر این صورت به خوبی فراگرفته نمی شوند.

بنابراین به نظر می رسد پیشرفت فناوری بسته به نوع فعالیتی که انجام می دهیم می تواند زندگی آینده ما را تحت تاثیر قرار گرفته است و آینده شغلی ما را بهتر کند یا به ورطه نابودی بکشاند. بنابراین به نظر می رسد انسان همیشه انسان می ماند و قادر است کارهای مختلف را انجام دهد. بنابراین پرسشی که پیش می آید این است؛ چگونه هوش مصنوعی می تواند در آینده، هم زیستی با انسان ها را یاد بگیرد؟ نه اینکه بپرسیم چگونه مردم می توانند با ربات ها در آینده تعامل داشته باشند یا اینکه چگونه می توانیم توانایی های مختلف و منحصر بفرد مردم و هوش مصنوعی را با یکدیگر ادغام کنیم و یک ویژگی خاص انسانی را کشف کنیم؟ پاسخ این پرسش ها جنبههای مختلفی دارد که باید به صورت مجزا مورد بررسی قرار بگیرند.

انسان ها باید فناوری محاسباتی را جدی بگیرند

انسان ها برای اینکه آینده ای درخشان داشته باشند، باید فناوری های محاسباتی را جدی بگیرند و آن را در کنار هوش مصنوعی به بخشی از زندگی روزمره خود تبدیل کنند. نه اینکه با آن ها و قابلیت های منحصر بفردی که دارند بجنگند و آن ها را از زندگی خود دور کنند. به علاوه افراد باید یاد بگیرند چگونه می توانند با استفاده از مهارت های فردی منحصر بفردی که دارند، در راستای بهبود و در واقع به خدمت گیری هوش مصنوعی تلاش کنند و نه اینکه از بابت وجود آن هراس داشته باشند و کاری انجام ندهند.

هوش مصنوعی می تواند مشوق و انگیزه دهنده باشد

هوش مصنوعی به جای اینکه خطری برای آینده شغلی محسوب شود، در واقع می تواند به زبانی برای اتصال کاربران مختلف به یکدیگر تبدیل شود. چیزی که باعث شود افراد مختلف با قابلیت های گوناگون یکدیگر را به رسمیت بشناسند و درک کنند تا بتوانند در کنار هم به انجام فعالیت های مختلف بپردازند. موفقیت و نتیجه بخش بودن فعالیت کاربرانی که با هوش مصنوعی کار می کنند کاملا به مقدار درک آن ها از شرایطی که در آن کار می کنند و همچنین قاعده ای که بر این فضای کاری حاکم است بستگی دارد. اگر هوش مصنوعی را بشناسید و بدانید چه فعالیت هایی انجام می دهد و چه پتانسیل هایی دارد قطعا آینده شغلی شما نه تنها دچار مشکل نمی شود بلکه عملکرد موفقیت آمیزتری هم خواهید داشت. در غیر این صورت قطعا فناوری متناسب با سلیقه شما نخواهد بود.

انسان باید روی نوآوری و معنا و مفهوم تمرکز کند

کار گروهی، در واقع همکاری همه جانبه افراد از دسته های مختلف با مهارت های گوناگون برای رشد و پیشرفت کاملا ضروری است و این موضوع چه با وجود هوش مصنوعی چه بدون آن یک اصل بوده و هست و خواهد بود. بنابراین انسان نباید فراموش کند که کارهای خود را باید در نتیجه همکاری با افراد یا فناوری های مختلف پیش ببرد.

بنابراین شناختی همه جانبه از پتانسیل های هوش مصنوعی و تاثیری که این فناوری روی زندگی اجتماعی، مهارت و استراتژی شغلی، صنایع مختلف و سیاست های عمومی دارد ضروری است. این یعنی همانطور که گفته شد، ما باید بدانیم در آینده هوش مصنوعی بخشی از زندگی ما را تشکیل خواهد داد و چه بهتر است از همین حالا اطلاعات خود را در رابطه با آن افزایش دهیم تا زمانی که این اتفاق رخ داد و به بلوغ کامل رسید، ما بتوانیم به عنوان کاربری آگاه از تمام نکات مثبت و منفی آن، به برترین شکل ممکن با آن تعامل داشته باشیم بدون اینکه نگران از دست رفتن چیزی باشیم.

در دوره تازه، ما به عنوان موجودات هوشمند و منحصر بفرد، باید روی نوآوری و کارهایی که می توان بهتر از ماشین ها انجام داد تمرکز کنیم. ما باید در پی راه حل هایی باشیم که به ما این امکان را می دهند تا در کنار ماشین ها به کار بپردازیم و در واقع مکمل یکدیگر باشیم تا پتانسیل هر دو به حداکثر برسد. نه اینکه دائما برای حذف دیگری تلاش کنیم.

در حال حاضر خوشبختانه یا متاسفانه (انتخاب با شماست)، ماشین ها قادر به تصویرسازی یا خیال پردازی نیستند. بنابراین این موضوع می تواند ارزش وجودی انسان را در کنار پتانسیل های کاری که در نتیجه همین برتری بوجود می آید افزایش پیدا می کند. با وجود ماشین ها، انسان ها به سراغ کارهای معنادارتر و منطقی تری می فرایند و احتمالا به خاطر همین موضوع است که نتایج تحقیقات نشان می دهند مقدار نوآوری و بازده نیروی کار در ایالات متحده آمریکا تا سال 2035 حدودا 40 درصد افزایش خواهد داشت. این یعنی در کشوری که در حال حاضر در زمینه استفاده از هوش مصنوعی و فناوری های مربوط به آن در دسته کشورهای پیشرو قرار گرفته است، به جای اینکه از این فناوری هراس وجود داشته باشد، اتفاقا از آن استقبال شده است و به نظر می رسد در یک دهه آینده، اتفاقات خوبی در انتظار کاربرانی باشد که از همین حالا برای آینده خود برنامه ریزی کرده اند.

ما باید رابطه انسان-ماشین را در آغوش بگیریم

فهم رابطه بین انسان و ماشین و تفاوتی که در این بین وجود دارد، یکی از مهم ترین کارها و مهارت هایی است که هر انسانی باید در آینده بداند. برای مثال، باید متوجه شویم در سازمانی که در آن مشغول به کار هستیم، چه وظایفی وجود دارد که هوش مصنوعی می تواند آن ها را کنترل کند یا اینکه باید از طریق هوش مصنوعی کنترل شود و چه وظایفی هستند که انسان ها باید آن ها را انجام دهند و تمرکز خود را هم روی همین کارهایی بگذارد که مرتبط با توانایی و در حیطه کار انسان هاست.

با در نظر گرفتن این موضوع، بهتر است نگاهی بیندازیم به کارهایی که در حال حاضر ماشین ها می توانند بهتر از انسان ها انجام دهند. در واقع یکی از کارهایی که ماشین ها به برترین شکل ممکن می توانند آن را انجام دهند و اتفاقا بهتر از انسان ها هم قادر به انجام آن هستند، پایش یک شرایط یا فعالیت است. کاری که می توانند بدون خطا یا با درصد خطای بسیار پایین انجام دهند. طبیعتا یک انسان در انجام چنین کاری خطای زیادی دارد و به همین علت ربات ها به خاطر پایداری اطلاعاتی که در این زمینه دریافت و تحلیل می کنند، گزینه مناسب تری به حساب می آیند. در نتیجه به لطف ربات ها اطلاعات و دانش های زیادی توسعه داده می شود که به راحتی هم می توان به آن ها دسترسی داشت.

اگر قرار بود انسان بر سر این موضوع لجاجت به خرج دهد و با ربات بجنگد، اصلا به نتیجه منطقی و قابل قبولی نمی رسید. اما همینکه می پذیرد به لطف ربات می تواند اطلاعات دقیق و خوبی دریافت و از آن ها در انجام کارهای مختلف استفاده کند، جایی است که همکاری و در نهایت پیشرفت آغاز می شود. به همین علت هم هست که معتقدیم انسان ها باید یک رابطه سودمند با ماشین ها تشکیل دهند. اما چگونه این کار امکان پذیر خواهد بود؟

حل مسئله خلاقانه: انسان ها می توانند با تکیه بر توانایی بی نظیری که در زمینه احساسات و هوش خود دارند، برای برقراری ارتباط با ماشین ها استفاده کنند و این کار را هم به همان زبان طبیعی خود انجام دهند. در ادامه این فرایند هم باید تلاش کنند ماشین ها آن ها را به همان شکلی که هست متوجه شوند و درک کنند. این کار می تواند به قابلیت حل مسئله ماشین ها کمک کند چرا که آن ها درک عمیق تری از مسائل انسانی دارند.

هوش احساسی: در عین حال که انسان ها فناوری محاسباتی را به بخشی از زندگی خود تبدیل می کنند، باید اطلاعات بیشتری راجع به هوش مصنوعی و چگونگی انجام کار از طریق آن و تعامل آن با ماشین فرا بگیرند. دقیقا مثل این می ماند که یک پیوند بین خود و ماشین خود بوجود بیاورید. اگر متوجه نشوید ماشین شما چگونه کار می کند، قطعا دوست شدن با آن هیچ فایده ای نخواهد داشت و اصلا امکان پذیر هم نیست. ماشین هم یک نمونه ای از پیشرفت فناوری به شمار میرود که با ورود آن بسکمک از کارها به تعطیلی کشیده شد اما وقتی انسان با آن تعامل برقرار کرد و پذیرفت آن را به عنوان بخشی از زندگی خود داشته باشد و آن را توسعه دهد، اکنون به جایی رسیده که شاهد هستیم. فرصت های شغلی بی پایانی که اتفاقا نیازمند داشتن ماشین هم هستند.

تفکر محاسباتی: هوش مصنوعی می تواند احساسات و محتوای انسانی را متوجه شود چرا که از قابلیت درک زبان طبیعی بهره می برد و فناوری های محاسباتی در آن قرار گرفته است. از آن سو انسان باید بتواند قاعده کلی و جزئیاتی که پیرامون سیستم محاسباتی وجود دارد را درک کند تا بتواند استفاده بهینه ای از این سیستم داشته باشد و متوجه شود چگونه باید به کمک آن ها و بر اساس اطلاعاتی که از طریق آن ها در اختیارش قرار می گیرد، به راستا پیشرفت ادامه دهد.

باز هم باید به مثال ماشین برگردیم. اگر یک مکانیک درک درستی از ماشین و سیستم های مربوط به آن نداشته باشد، قطعا قادر به تعمیر ماشین نخواهد بود. از طرفی اگر مسئله ای هم حین کار با ماشین برایش بوجود بیاید، نمی تواند آن را حل نماید. تصور کنید شما کدام شرایط را می پذیرید؟ راننده ای که هیچ ایده ای از سیستم های ماشین خود ندارد یا کسی که نه تنها رانندگی را خوب آموخته است بلکه می تواند مسائل ماشین خود را هم با توجه به درکی که از سیستم های پیچیده آن دارد حل نماید؟ دوست دارید در چندین سال بعد، کدام طرف قضیه باشید؟ مصرف کننده ای عادی که هیچ ایده ای از چیزی که مصرف می کند ندارد یا کسی که می سازد، طرح می کند، نوآوری به خرج می دهد و به راحتی پیوند ایجاد می کند؟

پیش به سوی آینده

نمی توان گفت آینده شغلی با ورود هوش مصنوعی به خطر می افتد یا بهتر می شود. اینکه بخواهیم همین حالا در رابطه با این موضوع پیش بینی کنیم خیلی زود است چرا که باید این فناوری به تکامل برسد یا حداقل نصف راستا پیشرفت را طی کند تا ببینیم اصلا در چه جهتی قرار است توسعه پیدا کند.

اما با در نظر گرفتن تمام پیشرفت هایی که تا به امروز صورت گرفت و دیدیم چگونه روش های تازه جایگزین روش های قدیمی شدند و زندگی مردم را بهتر از گذشته کردند، می توانیم اینطور در نظر بگیریم که هوش مصنوعی به صورت کلی پدیده ای مفید و کاربردی خواهد بود.

در نظر بگیرید که با روی کار آمدن ماشین، دیگر خبری از حمل و نقل با چهارپایان نبود. با ورود هواپیما و قطار، روش های حمل و نقل زمینی کاهش پیدا کردند. حتی کشور خود ما را در نظر بگیرید، با ورود سرویسی مثل اسنپ، بازار کار آژانس ها و تاکسی های تلفنی تا حدودی کساد شد. در این بین کسانی سود کردند که توانستند در لحظه تصمیم درستی بگیرند و خود را با قاعده و قانون حاکم بر این سیستم ها پیوند دادند.

بنابراین می توان نتیجه گرفت که با ورود هوش مصنوعی و به تکامل رسیدن آن، قطعا یک سری روش های قدیمی انجام کار از بین خواهد رفت اما این بدان معنا نیست که دیگر خبری از جایگزین نخواهد بود؛ اتفاقا روش های جایگزین بهتری بوجود می آیند. اما تصمیم اینکه شما کجای این دنیای مدرن باشید کاملا با خودتان است. می خواهید جز آن دسته از کسانی باشید که منتظر هستند با ورود هوش مصنوعی کارشان به تعطیلی بکشد و هیچ مهارت یا دانش تازهی نیاموزند یا اینکه می خواهید از همین حالا برنامه ریزی را برای آینده ای مدرن، با وجود هوش مصنوعی آغاز کنید و به بخشی مهم و جداناپذیر از آن تبدیل شوید؟ می خواهید همان راننده ای باشید که از سیستم ماشین، جز نحوه به حرکت در آوردن آن آگاهی ندارد یا راننده ای که مهارت کامل در تعمیر ماشین، بخشی از توانایی های اوست؟

منبع: Fast Company