گیاهخواری از سیر تا پیاز - مجله معلمی

نویسنده: دکتر نسرین امیدوار*

نگاهی به اما و اگرهای یک رژیم غذایی

وقتی ما در مورد رژیم گیاه خواری صحبت می کنیم تنها در مورد کسانی که گوشت نمی خورند، بحث نمی کنیم. معمولا افرادی که رژیم گیاه خواری دارند کسانی هستند که سیگار نمی کشند، حتی الامکان سعی می کنند فعالیت فیزیکی داشته باشند و کمتر از وسایل ماشینی استفاده کنند.

در واقع به زندگی نزدیک به طبیعت گرایش دارند. گیاه خواری یک شیوه زندگی است که بعضی به قصد سلامت و بعضی با مقاصد عرفانی و عقیدتی دنبال آن هستند.

گیاه خواری رژیم جدیدی نیست اما از دهه 1960 به بعد طرفداران بسکمک پیدا کرده است. طی این سال ها تحقیق های بسکمک روی این رژیم اجرا شده. حتی خود گیاه خواران از انجمن ها و موسسه های تحقیقاتی بزرگی در دنیا حمایت می کنند تا در این رابطه کار کنند. بررسی ها نشان داده اند که این رژیم از بعضی جنبه ها می تواند برای سلامت بسیار مفید باشد ولی بسکمک از اوقات آثار رژیم غذایی گیاه خواری و رفتارهای همراه با آن را نمی توان به سادگی از هم جدا کرد. به عبارت دیگر نمی توان مطمئن بود آثار مثبت مشاهده شده به ورزش کردن، سیگار نکشیدن و دوربودن از استرس یا رژیم گیاه خواری ارتباط داشته باشد.

فواید گیاه خواری

از آنجا که پایه رژیم گیاه خواری سبزی، میوه و غلات سبوس دار است توصیه های سلامت امروز در دنیا با گیاه خواری ارتباط تنگاتنگی دارند. مثلا امروزه برای پیشگیری از انواع سرطان ها مصرف بیشتر میوه و سبزی ها از انواع مختلف توصیه می شود که گیاه خواران این مورد را در برنامه غذایی شان دارند. مصرف فیبر و غلات سبوس دار و مغز دانه ها هم توصیه می شود که گیاه خواران این رفتار را به شدت در برنامه هایشان اجرا می کنند. عدم مصرف روغن های هیدروژنه هم جزو توصیه هایی است که در گیاه خواری دیده می شود.

گیاهخواری و پیشگیری از بیماری ها

مطالعه های پراکنده ای نشان داده اند با رژیم گیاه خواری علایم بعضی بیماری ها مثل بعضی انواع سرطان رفع یا درمان شده است. در شهرهای بزرگ به دلیل آلودگی و استرس افراد بیشتر در معرض خطر استرس اکسیداتیو و مواد سمی در بدن هستند. اگر رژیمی داشته باشیم که این سم زدایی را انجام دهد و غنی از مواد آنتی اکسیدان باشد قطعا به کاهش احتمال بروز این بیماری ها کمک می کند. در ضمنً، بسکمک از سرطان ها با مصرف گوشت به ویژه گوشت های فرآوری شده، نمک، کم تحرکی و سیگار در ارتباط هستند، مسلم است وقتی این موارد از برنامه غذایی حذف شود احتمال ابتلا به سرطان به ویژه در مراحل اولیه کم و جلوی رشد تومور گرفته می شود. نمی توان گفت که گیاه خواری قطعا سرطان خاصی را درمان می کند ولی رژیم گیاه خواری و شیوه زندگی همراه با آن، یکی از روش های دخیل در پیشگیری از سرطان ها و کاهش عوارض آنهاست. اگر فردی رژیم گیاه خواری همراه با شیر، تخم مرغ و ماهی را بگیرد، می تواند از بسکمک سرطان ها پیشگیری کند. مصرف میوه و سبزی های بیشتر و چربی کمتر و در کنار آن انتخاب سایر مسایلی که با رژیم گیاه خواری همراه هستند، یعنی سیگار کمتر، دور بودن از استر س ها، فعالیت بدنی بیشتر و... همگی از جمله توصیه های انجمن های تحقیق در مورد سرطان در دنیاست.

مضرات گیاه خواری

در هر رژیمی گیاهخواری به 2 نکته باید توجه کرد؛ برنامه ریزی مناسب و مراقبت برای پیشگیری از پرخوری. در این رژیم احتمال اینکه فرد پرخوری کند، بالاست زیرا افراد در گیاه خواری با ریزه خواری خود را سیر نگه می دارند. این به آن معنی است که در گیاه خواری هم افراد ممکن است چاق شوند. از سوی دیگر بسکمک از اوقات احتمال کمبود انرژی وجود دارد و به ویژه در سنین رشد یا در دوران بارداری اگر افراد برنامه ریزی خوبی نداشته باشند ممکن است شاهد کم وزنی شان باشیم. از دیگر مشکلاتی که در گیاه خواری زیاد دیده می شود، کمبود آهن است. اغلب گیاه خواران از منابع گیاهی آهن استفاده می کنند اما منابع گیاهی آهن با کیفیت ولی با جذب پایین تر هستند. در نتیجه افراد باید متوجه باشند که چطور اولا منابع آهن را به میزان مصرف کنند و اگر در سنین رشد یا باروری هستند مکمل مصرف کنند (البته گاهی گیاه خواران از مصرف دارو پرهیز می کنند) و دیگر اینکه بتوانند ترکیب های درست غذایی داشته باشند بنابراین مصرف ویتامین C در کنار آهن و پروتئین کافی بسیار مهم است.

این رژیم به چه کسانی توصیه می شود؟

استفاده از رژیم گیاه خواری در کسانی که کلسترول بالایی دارند، اگر برنامه ریزی درستی داشته باشند، باعث می شود نسبتا سریع جواب بگیرند و کلسترولشان پایین بیاید. به کسانی که مشکل اسیداوریک یا نقرس دارند غیراز بحث حبوبات که دارای پروتئین هستند، عملا رژیم گیاه خواری توصیه می شود. افراد میانسال با افزایش سن هم باید کلا مصرف گوشت را پایین بیاورند و بیشتر به سمت مصرف منابع گیاهی بروند. درواقع نوعی نیمه گیاه خواری، رژیم مناسبی برای پیشگیری از انواع بیماری ها به ویژه در میان بزرگسالان است. اما در مورد بچه های در سنین رشد که به غذایی با چگالی ریزمغذی بالا نیاز دارند گیاه خواری رژیم غذایی مناسبی برای رفع نیازهای آنها نیست. درواقع برای بچه ها و در زنان باردار رژیم گیاه خواری رژیم سختی است که نمی تواند نیازهای آنها را تامین کند بنابراین تبعیت کردن از چنین رژیمی توصیه نمی شود.

چطور این رژیم را غنی کنیم؟

اگر در رژیم گیاه خواری موادغذایی مختلف با هم مخلوط شوند، می توان آن رژیم را غنی کرد. مثلا مصرف برنج با حبوبات، غلات با حبوبات یا استفاده از میوه های خشک غنی از آهن به افراد کمک می کند آهن بدن را به حد نصاب برسانند و از کم خونی فقرآهن پیشگیری کنند. وقتی برنج با عدس و کشمش مصرف می شود، چون ترکیب مناسبی به وجود می آورد آهن بدن تامین می شود. به عبارتی دیگر وقتی عدس و برنج با هم مخلوط می شوند نقص اسید های آمینه در پروتئین برنج یا عدس همدیگر را تکمیل می کنند اما اگر در کنار این غذاها، سالاد که منبع ویتامینC هستند، مصرف شود به جذب آهن کمک بیشتری خواهد شد.

بهترین نوع گیاهخواری

نیمه گیاه خواربودن، بهترین نوع رژیم گیاهخواری است. در این رژیم گیاه خواران ماهی، شیر و تخم مرغ هم مصرف می کنند. در گیاه خوارانی که لبنیات، تخم مرغ و... مصرف نمی کنند، مساله برنامه ریزی بسیار مشکل است. این افراد باید موادغذایی جایگزین گوشت که از پروتئین سویا، توفو(پنیر تهیه شده از سویا) و... تهیه می شود در اختیار داشته باشند تا مصرف کنند. در حال حاضر، انجمن گیاه خواران ایران 2 رستوران و 2 مرکز خرید در سطح شهر دارند و کسانی که تمایل به گرفتن رژیم گیاه خواری بدون شیر و تخم مرغ دارند باید به چنین مراکزی بروند و تکنولوژی مربوط به گیاه خواری را بیاموزند تا بتوانند سلامت خود را حفظ کنند.

پی نوشت ها:

* متخصص تغذیه و رژیم درمانی و استاد انستیتو تحقیقات تغذیه کشور و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منبع : هفته نامه سلامت

/ج

منبع: راسخون