قلعه مهرستان؛ قلعه تاریخی زابلی - مجله معلمی

قلعه بر روی تپه ای دست ساز همانند قلعه سب بناشده و چاه آب هم با هدف تامین آب ساکنان در وسط قلعه حفر شده است. مساحت این قلعه در حدود هزار متر بوده و پوشش سقفی آن تنه درخت خرما است.

این قلعه در سال 1291هجری شمسی به وسیله انوشیروان بارکزائی (برادر کوچکتر دوست محمد خان، حاکم بلوچستان) به تصرف در می آید که حاکم آن فردی بنام شاه دنیا بوده است، پس از سال 1307 هجری شمسی و تسلط نیروهای دولتی در منطقه این قلعه همانند سایر قلعه های بلوچستان رو به تخریب و نابودی نهاد. لازم به ذکر است نام قدیمی زابلی مگس بوده است که هنوز هم مردم به این نام آنرا می نامند.

تاریخچه قلعه مهرستان

در دوره قاجار که دوره جدیدی از توسعه قدرت مرکزی در بلوچستان بود این منطقه بر سر راه بازرگانی بمپور به خاران قرار داشته است و بازرگانانی که می خواستند از کرمان به خاران بودند از این منطقه عبور می کردند.

در رساله جغرافیا و تاریخ بلوچستان که در دوره قاجار تألیف شده از این منطقه بعنوان یکی از بخشهای مهم بلوچستان یاد شده است. در این رساله از فراوری محصولات کشاورزی نظیر پنبه گندم، ذرت، باقلا، ماش، کنجد و … ذکر شده است و بعلاوه از وجود باغات انار و سیب و درختانی مانند سرو، کاج و بعلاوه وجود نخیلات زیاد یاد شده است، بعلاوه نویسنده از وجود قلعه ای با برج و باروی بلند و بسیار محکم خبر داده است.

در این دوره صنعت بافندگی هم رشد داشته به طوریکه بعد از کشاورزی مهمترین شغل در این منطقه بوده است؛ قرار گرفتن کوه بیرک در شمال زابلی که در آن معادن مس و سرب وجود دارد موجب شده است که این ناحیه از قدیم یکی از مهمترین مراکز استخراج و ذوب فلزات در منطقه باشد.

در سال 1319ق/1902م در پی کاهش قدرت قاجارها در بلوچستان ، انگلیسها تصمیم گرفتند نظارت بر اوضاع بلوچستان را شدت بخشند. بنابراین به بهانه حمله سرداران بلوچ به بلوچستان تحت الحمایه انگلیسیها عملیاتی در بلوچستان انجام دادند و اردوگاه هایی در بعضی از منطقه ها بلوچستان که دارای اهمیت نظامی بیشتری بود ،ایجاد کردند.

زابلی یکی از این منطقه ها بود. البته بعدها با حضور علاءالملک حاکم کرمان و بلوچستان و مذاکراتی که با انگلیسیها انجام گرفت توافق شد تا قلعه زابلی تخریب گردد و شاه دنیا حاکم این ناحیه تعهد نمود که دیگر این قلعه را بازسازی نکند و به خاک فخیمه انگلیس (بلوچستان تحت حمایتش) تخطی و تعدی نکند.