موزه هنر اسلامی قاهره: گنجینه ای از تمدن و هنر اسلامی - مجله معلمی

اگر علاقمند به سفر با بهترین قیمت تور مصر هستید با ما همراه شوید، با مجری مستقیم تور مصر از قاهره، اهرام ثلاثه و ابولهول دیدن کنید و بهترین تجربه سفر را داشته باشید.

تاریخ پرفراز و نشیب: پیدایش و تکامل موزه تاریخچه موزه هنر اسلامی قاهره، داستانی جذاب از تحولات فرهنگی، تلاش‌های خستگی‌ناپذیر افراد و چالش‌های دوران است. این موزه نه تنها گنجینه‌ای از آثار هنری، بلکه خود سندی تاریخی از چگونگی شکل‌گیری آگاهی نسبت به میراث اسلامی در مصر و جهان است.

• ریشه‌های شکل‌گیری و ایده‌های اولیه در اواخر قرن نوزدهم میلادی، در دورانی که مصر شاهد دگرگونی‌های اجتماعی و فرهنگی عمیقی بود، توجه به حفظ و نمایش آثار اسلامی به تدریج اهمیت یافت. جالب آنکه این توجه پس از شناخت و ارج‌گذاری به هنر فراعنه مصر، که با تأسیس اداره آثار باستانی مصر و موزه مصر در سال 1858 رسمیت یافته بود، شکل گرفت. این تقدم و تأخر زمانی، می‌تواند بازتابی از اولویت‌بندی‌های فرهنگی آن دوران باشد که تحت تأثیر گفتمان‌های غربی و شرق‌شناسانه، بیشتر بر مصر باستان تمرکز داشت. در چنین فضایی، تأسیس موزه‌ای برای هنر اسلامی، نه تنها یک اقدام حفاظتی، بلکه تلاشی برای بازتعریف و برجسته‌سازی هویت اسلامی مصر در کنار میراث چندهزارساله فراعنه آن به شمار می‌آمد. ایده اولیه تأسیس موزه‌ای برای هنر اسلامی به دوران خدیو اسماعیل پاشا بازمی‌گردد که پیشنهادی برای ایجاد چنین موزه‌ای در حیاط مسجد تاریخی بیبرس مطرح شد، اما این طرح هرگز به مرحله اجرا نرسید. نقطه عطف در این مسیر، دستور خدیو توفیق پاشا در سال 1880 میلادی (1297 هجری قمری) به وزارت اوقاف برای تأسیس موزه بود. این فرمان، گامی اساسی در به رسمیت شناختن هنر اسلامی به عنوان یک حوزه میراثی مستقل و شایسته توجه بود.

• شخصیت‌های کلیدی و مراحل اولیه در تحقق این ایده، چندین شخصیت اروپایی و مصری نقش کلیدی ایفا کردند. یولیوس فرانتس، محقق اتریشی-مجارستانی و رئیس وقت بخش فنی در وزارت اوقاف، در سال 1881 پیشنهاد کرد که از مسجد ویران شده خلیفه فاطمی، الحاکم بأمرالله، به عنوان مکان موقت موزه استفاده شود. در پی این پیشنهاد، گالری کوچکی در رواق شرقی مسجد الحاکم برپا شد و 111 قطعه معماری که از سایر بناهای تاریخی گردآوری شده بودند، در آن به نمایش درآمدند. همان سال، خدیو توفیق "کمیته آثار باستانی عربی" را تأسیس کرد که وظیفه مدیریت "موزه عربی" (نام اولیه موزه)، گردآوری اشیاء و حفاظت از بناهای تاریخی را بر عهده داشت. با افزایش تعداد آثار، در سال 1884 بنایی دو طبقه در حیاط مسجد الحاکم ساخته شد تا مجموعه رو به رشد موزه را که در آن زمان به حدود 900 شیء رسیده بود، در خود جای دهد. در سال 1887، ماکس هرتس، محقق دیگری از اتریش-مجارستان، جانشین یولیوس فرانتس شد و تغییرات مهمی را در موزه به وجود آورد. او پیشنهاد کرد نام موزه به "گالری آثار باستانی عربی" (دارالآثار العربیه) تغییر یابد. تا سال 1895، مجموعه موزه به 1641 شیء افزایش یافته بود و فضای موجود دیگر پاسخگوی این گنجینه رو به رشد نبود. از این رو، هرتس از وزارت اوقاف درخواست کرد تا موزه‌ای بزرگتر و مناسب‌تر برای این مجموعه ارزشمند احداث شود.

• احداث بنای کنونی و افتتاح رسمی در پاسخ به این نیاز، ساخت بنای فعلی موزه در منطقه باب الخلق قاهره در سال 1899 آغاز شد. ساختمان موزه در سال 1902 تکمیل و سرانجام در 28 دسامبر 1903 (9 شوال 1320 هجری قمری) در دوران خدیو عباس حلمی دوم به طور رسمی افتتاح گردید. این رویداد، نقطه عطفی در تاریخ موزه‌داری مصر و جهان اسلام بود. نام موزه در ابتدا "موزه هنر عربی" یا "دارالآثار العربیه" بود، اما در سال 1952، پس از انقلاب مصر، به "موزه هنر اسلامی" تغییر یافت. این تغییر نام، فراتر از یک اصلاح صرفاً واژگانی بود و نشان‌دهنده درکی عمیق‌تر و وسیع‌تر از ماهیت مجموعه و هنر اسلامی به طور کلی است. مجموعه موزه شامل آثار گرانبهایی از مناطق مختلف جهان اسلام، از جمله ایران، ترکیه، اندلس و آسیای مرکزی است ؛ بنابراین، عنوان "هنر عربی" برای توصیف کامل این گنجینه گسترده، محدود به نظر می‌رسید. نام جدید "موزه هنر اسلامی"، به درستی بر هویت فراملی و تمدنی این مجموعه تأکید می‌ورزد و اذعان دارد که هنر اسلامی فراتر از مرزهای قومی و زبانی عربی، شامل فرهنگ‌های متنوعی است که تحت لوای تمدن اسلامی به شکوفایی رسیده‌اند. این تغییر نام، نشانه‌ای از بلوغ فکری و علمی موزه و همسویی آن با روندهای پژوهشی در حوزه تاریخ هنر اسلامی بود.

شکوه معماری: گوهری به سبک نومملوکی ساختمان موزه هنر اسلامی قاهره، خود یک اثر هنری ارزشمند و نمادی از تلفیق سنت و نوآوری در معماری اوایل قرن بیستم مصر است.

• طراح و سبک معماری طراحی این بنای باشکوه بر عهده آلفونسو مانسکالو، معمار ایتالیایی، بوده است. او با الهام از دوران طلایی هنر و معماری ممالیک در مصر، سبکی را برگزید که به "نومملوکی" شهرت یافت. انتخاب این سبک خاص، تصمیمی هوشمندانه و معنادار بود. دوران ممالیک (قرون 13 تا 16 میلادی) اوج شکوفایی هنر و معماری اسلامی در مصر به شمار می‌رود و بسیاری از شاهکارهای معماری قاهره، از جمله مساجد، مدارس و مقابر باشکوه، متعلق به این دوره است. خود موزه نیز گنجینه‌ای از آثار شاخص هنر ممالیک را در خود جای داده است. بنابراین، استفاده از سبک نومملوکی، نه تنها پیوندی بصری و هویتی با این میراث غنی ایجاد می‌کرد، بلکه به نهاد نوپای موزه، اعتبار و اصالتی تاریخی می‌بخشید. این انتخاب معماری، بازدیدکننده را حتی پیش از ورود به گالری‌ها، از نظر بصری برای مواجهه با هنر اسلامی آماده می‌سازد و بر اهمیت قاهره به عنوان یکی از مراکز اصلی این هنر تأکید می‌کند. نمای خارجی موزه، به ویژه ورودی اصلی آن در خیابان پورت سعید، بسیار مجلل و غنی از تزئینات و فرورفتگی‌های استادانه‌ای است که از دوره‌های مختلف معماری اسلامی مصر الهام گرفته شده‌اند. این نما، خود دعوتی است به سفری در تاریخ هنر اسلامی.

• ساختار بنا و ارتباط با کتابخانه ملی ساختمان موزه دو طبقه است؛ طبقه پایین شامل سالن‌های نمایش آثار و طبقه بالا به مخازن عمومی و همچنین کتابخانه ملی مصر (دارالکتب القومیه) اختصاص یافته است. این همجواری و اشتراک ساختمان با کتابخانه ملی مصر، اتفاقی صرف نبوده و نشان‌دهنده دیدگاهی جامع به میراث فرهنگی است. در این دیدگاه، هنر مکتوب (شامل نسخ خطی نفیس، اسناد تاریخی و متون علمی که در کتابخانه ملی نگهداری می‌شوند) و هنر تجسمی (آثار موجود در موزه) به عنوان اجزای مکمل یک تمدن غنی و پویا در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. این ارتباط ذاتی میان هنر و دانش در تمدن اسلامی، در این ساختار معماری تجلی یافته و فرصت‌های پژوهشی و مطالعاتی بین‌رشته‌ای را برای محققان تسهیل می‌کند. همچنین، این ترکیب بر اهمیت کلمه مکتوب، به ویژه قرآن کریم و علوم اسلامی، در کنار هنرهای تجسمی در فرهنگ اسلامی تأکید می‌ورزد. موزه دارای دو ورودی است، یکی در ضلع شمال شرقی و دیگری در ضلع جنوب شرقی بنا. لازم به ذکر است که موزه قدیمی که در مسجد الحاکم قرار داشت، در دهه 1970 میلادی هنگام بازسازی و مرمت آن مسجد، تخریب شد.

گنجینه‌ای بی‌همتا: مجموعه کم‌نظیر موزه موزه هنر اسلامی قاهره، میزبان یکی از غنی‌ترین و متنوع‌ترین مجموعه‌های هنر اسلامی در جهان است که گستره وسیعی از دوره‌های تاریخی، مناطق جغرافیایی و انواع مواد و فنون هنری را پوشش می‌دهد.

• وسعت و دامنه مجموعه این موزه بیش از یکصد هزار شیء هنری را در خود جای داده است که آن را به یکی از بزرگترین موزه‌های تخصصی هنر اسلامی در سطح بین‌المللی تبدیل کرده است. با این حال، به دلیل محدودیت فضا، تنها بخشی از این گنجینه عظیم، حدود 4,500 اثر (یا طبق برخی منابع قدیمی‌تر 2,500 اثر)، در 25 تالار به نمایش گذاشته شده و مابقی آثار در مخازن مجهز موزه نگهداری می‌شوند.

• تنوع آثار بر اساس مواد سازنده تنوع آثار موجود در موزه شگفت‌انگیز است و شامل موارد زیر می‌شود:

  • آثار چوبی و گچ‌بری: شامل قطعات معماری، منبرها، رحل‌ها، صندوق‌ها و تزئینات داخلی با کنده‌کاری‌ها و گچ‌بری‌های بسیار ظریف و پیچیده.
  • فلزکاری: مجموعه‌ای درخشان از ظروف، شمعدان‌ها، سلاح‌ها، ابزارآلات و زیورآلات از جنس برنز، مس، نقره و طلا که با فنون مختلفی چون قلم‌زنی، مرصع‌کاری و مشبک‌کاری تزئین شده‌اند.
  • سرامیک و سفال: گنجینه‌ای از ظروف سفالی و سرامیکی با تکنیک‌های متنوع لعاب‌کاری، از جمله سفالینه‌های زرین‌فام، مینایی و زیرلعابی از مراکز مهم سفالگری جهان اسلام.
  • شیشه و کریستال: شامل بطری‌ها، جام‌ها، چراغ‌های مساجد و دیگر اشیاء شیشه‌ای که با فنونی چون تراش، نقاشی با لعاب و رنگ‌آمیزی جلادار تزئین شده‌اند.
  • منسوجات و قالی‌ها: مجموعه‌ای نفیس از پارچه‌های ابریشمی، کتانی، پشمی و پنبه‌ای، لباس‌ها، پرده‌ها و قالی‌های گره‌باف از دوره‌ها و مناطق مختلف، که نشان‌دهنده اوج هنر نساجی در تمدن اسلامی است.
  • نسخ خطی: شامل قرآن‌های بسیار نادر و زیبا با خوشنویسی‌های استادانه (برخی با مرکب نقره)، تذهیب‌های چشم‌نواز و جلدهای هنرمندانه، و همچنین نسخه‌هایی از متون علمی، ادبی و تاریخی.
  • مسکوکات، سنگ‌نوشته‌ها و آثار عاج: مجموعه‌ای از سکه‌های طلا، نقره و مس از دوره‌های مختلف اسلامی، کتیبه‌های سنگی و اشیاء ساخته شده از عاج با کنده‌کاری‌های ظریف.
  • ابزارهای علمی و نجومی: یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این موزه، گنجاندن ابزارهای علمی در کنار آثار هنری صرف است. این مجموعه شامل ابزارهای پزشکی، مهندسی و نجومی مانند اسطرلاب‌ها، قطب‌نماها و کره‌های جغرافیایی است. این رویکرد جامع، هنر را نه پدیده‌ای مجزا، بلکه بخشی از یک بافتار فرهنگی و فکری گسترده‌تر می‌بیند که در آن زیبایی، کارایی و دانش با هم درآمیخته‌اند. در تمدن اسلامی، بسیاری از دانشمندان، خود هنرمند نیز بودند و ابزارهای علمی اغلب با تزئینات هنری نفیسی ساخته می‌شدند. موزه با نمایش این اشیاء، بر دستاوردهای علمی و فناورانه جهان اسلام در کنار دستاوردهای هنری آن تأکید می‌کند و تصویری کامل‌تر از این تمدن ارائه می‌دهد. این رویکرد به بازدیدکنندگان کمک می‌کند تا درک کنند که "هنر اسلامی" فراتر از تزئینات صرف است و با پیشرفت‌های فکری و علمی دوران خود پیوندی عمیق داشته است.

• پراکندگی جغرافیایی آثار آثار موجود در موزه از گستره وسیعی از جهان اسلام گردآوری شده‌اند، از جمله مصر، شمال آفریقا، اندلس (اسپانیا)، شبه‌جزیره عربستان، ایران، سوریه، ترکیه، هند، و حتی آثاری با تأثیرات از چین و آسیای مرکزی. این گستردگی جغرافیایی، تنوع سبک‌ها، مکاتب هنری و تبادلات فرهنگی غنی در جهان اسلام را به روشنی به نمایش می‌گذارد.

• دوره‌های تاریخی پوشش داده شده مجموعه موزه، سیر تحول هنر اسلامی را از قرن هفتم میلادی (اول هجری قمری) تا قرن نوزدهم میلادی در بر می‌گیرد و شامل آثار شاخصی از دوره‌های مهمی چون اموی، عباسی، طولونی، فاطمی، ایوبی، ممالیک و عثمانی است. نحوه چینش آثار در دو جناح اصلی موزه به گونه‌ای است که به بازدیدکننده امکان می‌دهد هم سیر تحول تاریخی هنر و هم دسته‌بندی موضوعی آن را دنبال کند. جناح راست موزه به نمایش آثار بر اساس ترتیب زمانی و دوره‌های تاریخی (اموی، عباسی، ایوبی، ممالیک و عثمانی) اختصاص دارد، در حالی که در جناح چپ، آثار بر اساس رشته‌های علمی و مواد سازنده (مانند علوم، نجوم، خوشنویسی، سکه، سنگ و منسوجات) طبقه‌بندی شده‌اند.

• درخشش شاهکارها در میان هزاران اثر ارزشمند موزه، برخی از شاهکارها به دلیل اهمیت تاریخی، هنری یا منحصر به فرد بودنشان، شهرت جهانی یافته‌اند. در ادامه به معرفی برخی از این گنجینه‌های بی‌بدیل پرداخته می‌شود:

آزمون‌ها و پایداری: چالش‌ها و مرمت‌ها موزه هنر اسلامی قاهره در طول تاریخ بیش از یک قرن خود، با چالش‌های متعددی روبرو بوده است، از نیاز به بازسازی‌های گسترده تا آسیب‌های ناشی از حوادث ناگوار. با این حال، این نهاد فرهنگی همواره با پایداری و همت متخصصان و حمایت‌های ملی و بین‌المللی، این آزمون‌ها را پشت سر گذاشته است.

• بازسازی‌ها و تعطیلی‌ها در اوایل قرن بیست و یکم، نیاز به بازسازی و نوسازی جامع موزه احساس شد. از این رو، موزه در سال 2003 (یا طبق برخی منابع 2002 ) برای انجام عملیات مرمت و بازسازی گسترده تعطیل شد. این پروژه عظیم که با همکاری کارشناسان بخش هنر اسلامی موزه لوور پاریس و بنیاد فرهنگی آقاخان انجام گرفت، نزدیک به ده میلیون دلار آمریکا هزینه در برداشت و پس از هفت یا هشت سال تلاش بی‌وقفه، موزه در اوت 2010 با چهره‌ای نو و امکانات مدرن بازگشایی شد. با این حال، این آرامش دیری نپایید و در پی تحولات سیاسی و انقلاب مصر در سال 2011، درهای موزه یک بار دیگر به روی بازدیدکنندگان بسته شد.

• بمب‌گذاری سال 2014 یکی از تلخ‌ترین رویدادها در تاریخ موزه، حادثه بمب‌گذاری 24 ژانویه 2014 بود. در این روز، انفجار یک خودروی بمب‌گذاری شده که مرکز پلیس قاهره، واقع در خیابان مقابل موزه را هدف قرار داده بود، آسیب‌های بسیار شدیدی به ساختمان و مجموعه موزه وارد کرد. نمای باشکوه موزه با طرح‌های پیچیده اسلامی آن به شدت آسیب دید و بخش قابل توجهی از آثار هنری ارزشمند، شامل 179 اثر، دچار خسارت شدند. تخمین زده می‌شود که حدود 20 تا 30 درصد از آثار نیازمند ترمیم و مرمت فوری بودند. کتابخانه ملی مصر که در همان ساختمان قرار دارد نیز از این حادثه در امان نماند.

• همکاری‌های بین‌المللی و تلاش‌های مرمتی حادثه بمب‌گذاری، علی‌رغم فاجعه‌بار بودن، به نمادی از همبستگی جهانی برای حفظ میراث فرهنگی تبدیل شد. این رویداد اهمیت بین‌المللی موزه هنر اسلامی قاهره را بیش از پیش آشکار ساخت و نشان داد که چگونه بحران‌ها می‌توانند منجر به تلاش‌های مشترک برای حفاظت از میراث بشری شوند. کشورهای متعددی از جمله امارات متحده عربی (با کمک مالی 50 میلیون جنیه مصری یا حدود 8 میلیون دلار)، سازمان یونسکو (با کمک 100 هزار دلار)، ایتالیا، ایالات متحده آمریکا (از طریق موسسه اسمیتسونیان و موزه متروپولیتن هنر)، آلمان و سوئیس، کمک‌های مالی و فنی قابل توجهی برای بازسازی موزه و مرمت آثار آسیب‌دیده ارائه کردند. هزینه کل عملیات مرمت و بازسازی حدود 57 میلیون جنیه مصری برآورد شد. تیمی از کارشناسان برجسته از موسسه اسمیتسونیان، موزه متروپولیتن هنر و شورای بین‌المللی موزه‌ها (ایکوم) به قاهره اعزام شدند تا وضعیت مجموعه را ارزیابی کرده و نیازهای حفاظتی و مرمتی را مشخص کنند. خوشبختانه، با تلاش متخصصان مصری و بین‌المللی، اکثر آثار آسیب‌دیده (به جز حدود 10 اثر که آسیب‌های بسیار جدی دیده بودند) با موفقیت ترمیم و احیا شدند. این تجربه موفق، می‌تواند به عنوان الگویی برای مدیریت بحران و همکاری بین‌المللی در حفاظت از میراث فرهنگی در سایر نقاط جهان مورد توجه قرار گیرد و حساسیت عمومی نسبت به آسیب‌پذیری میراث فرهنگی در برابر خشونت و درگیری‌ها را افزایش دهد.

• بازگشایی موزه پس از یک دوره فشرده بازسازی و مرمت، موزه هنر اسلامی قاهره سرانجام در ژانویه 2017 (اول بهمن 1395) با حضور عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور وقت مصر، به طور رسمی بازگشایی شد. این بازگشایی، فراتر از یک رویداد فرهنگی، اهمیتی نمادین داشت و از سوی دولت مصر به عنوان نشانه‌ای از برقراری مجدد امنیت، غلبه بر تروریسم، و تعهد قاطع این کشور به ترمیم آثار آسیب‌دیده و مقابله با هرگونه تلاش برای تخریب میراث فرهنگی تلقی شد.

چراغ راه فرهنگ و دانش: نقش امروزین موزه موزه هنر اسلامی قاهره امروزه نه تنها به عنوان یک گنجینه بی‌بدیل از آثار هنری، بلکه به عنوان یک نهاد فرهنگی پویا و تأثیرگذار در سطح ملی و بین‌المللی شناخته می‌شود. این موزه نقشی حیاتی در حفظ، پژوهش، نمایش و ترویج هنر و تمدن اسلامی ایفا می‌کند.

• اهمیت فرهنگی و دانشگاهی این موزه بدون شک یکی از بزرگترین و مهم‌ترین مراکز نگهداری و نمایش هنر اسلامی در جهان است. مجموعه گسترده و متنوع آن، منبعی ارزشمند برای پژوهشگران، دانشجویان، هنرمندان و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ اسلامی از سراسر جهان به شمار می‌رود. موزه هنر اسلامی قاهره، فراتر از یک مکان نمایش صرف، به عنوان مرکزی برای مطالعه و ترویج هنرهای تمدن اسلامی در سطح جهانی عمل می‌کند. این نهاد همچنین در راستای تقویت گفتگوی فرهنگ‌ها، افزایش بردباری و درک متقابل میان مردمان با پیشینه‌های فرهنگی مختلف گام برمی‌دارد.

• فعالیت‌های پژوهشی و حفاظتی موزه هنر اسلامی قاهره سابقه‌ای طولانی در انجام پژوهش‌های علمی و فعالیت‌های حفاظتی دارد. یکی از مهم‌ترین این فعالیت‌ها، انجام کاوش‌های باستان‌شناسی در منطقه فسطاط، اولین پایتخت اسلامی مصر، بوده است. یافته‌های این کاوش‌ها نه تنها به غنی‌سازی مجموعه موزه کمک شایانی کرده، بلکه درک ما را از تاریخ اولیه اسلامی مصر و زندگی روزمره در آن دوران عمیق‌تر ساخته است. موزه دارای بخش مجهزی برای مرمت آثار در زیرزمین خود است و به طور منظم نشریات علمی، از جمله "مطالعات باستان‌شناسی اسلامی" (مانند نسخه 2016)، را منتشر می‌کند.

• نمایشگاه‌ها موزه هنر اسلامی قاهره در طول تاریخ خود میزبان نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی متعددی بوده است که به معرفی جنبه‌های گوناگون هنر و تمدن اسلامی پرداخته‌اند. این نمایشگاه‌های موقت، فرصتی برای نمایش آثاری از مخازن موزه، ارائه پژوهش‌های جدید و جلب مخاطبان گسترده‌تر فراهم می‌کنند. از جمله نمایشگاه‌های اخیر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • نمایشگاه "تاریخ موزه اسلامی" (2018): این نمایشگاه به مناسبت صد و پانزدهمین سالگرد تأسیس موزه برگزار شد و به مرور تاریخچه پرفراز و نشیب این نهاد فرهنگی پرداخت.
  • نمایشگاه‌های مشترک یونسکو و آژانس همکاری‌های بین‌المللی اسپانیا (AECID) (سپتامبر 2024): شامل دو نمایشگاه با عناوین "مدینة الزهراء: شهر درخشان" که به معرفی شهر کاخ اموی در نزدیکی کوردوبا، اسپانیا می‌پرداخت، و "چشم‌انداز شهری تاریخی اسلامی یونسکو" که با استفاده از آثار موزه هنر اسلامی، از جمله اشیاء نادر و نمایش‌هایی درباره تأسیس فسطاط، به بررسی شهرسازی و معماری اسلامی می‌پرداخت.
  • نمایشگاه "از نشانه‌های نوشتاری تا حروف خوشنویسی: نقش کاتب و خط در مصر در طول اعصار" (2024): این نمایشگاه که به طور همزمان در موزه هنر اسلامی و چند موزه دیگر در قاهره برگزار شد، سیر تحول کتابت و خوشنویسی در مصر را از دوران باستان تا عصر حاضر به نمایش می‌گذاشت. آثاری چون یک لوح خطی به خط ثلث و صفحه‌ای از مخطوط "الأدویه المفرده" از مجموعه موزه هنر اسلامی در این نمایشگاه عرضه شدند. برگزاری چنین نمایشگاه‌های موضوعی و همکاری با نهادهای بین‌المللی مانند یونسکو، نشان‌دهنده پویایی موزه و تلاش آن برای ارتباط با مخاطبان گسترده‌تر و پرداختن به جنبه‌های مختلف میراث اسلامی به شیوه‌های نوین است. این فعالیت‌ها به حفظ پویایی موزه، افزایش اهمیت آموزشی آن و تقویت جایگاه آن در عرصه فرهنگی ملی و بین‌المللی کمک شایانی می‌کند.

• برنامه‌های آموزشی و ترویجی یکی از اهداف اصلی موزه هنر اسلامی قاهره، توسعه برنامه‌های آموزشی، تشویق پژوهش‌های علمی و همکاری‌های فرهنگی، و تقویت درک و قدردانی عمومی از سهم تمدن اسلامی در میراث جهانی در حوزه‌های هنر و علوم است. در این راستا، موزه فعالیت‌های متنوعی را برای گروه‌های سنی و مخاطبان مختلف ارائه می‌دهد:

  • کارگاه‌های آموزشی: موزه به طور منظم کارگاه‌های علمی و عملی مرتبط با صنایع دستی مختلف محلی، به ویژه آنهایی که در آستانه فراموشی قرار دارند، برگزار می‌کند. هدف از این کارگاه‌ها، انتقال مهارت‌های عملی به شرکت‌کنندگان و کمک به حفظ و پایداری این هنرها برای نسل‌های آینده است.
  • برنامه‌های ویژه جوانان و کودکان: موزه برنامه‌هایی مانند سخنرانی‌های آموزشی درباره تاریخ موزه و باستان‌شناسی، و همچنین کارگاه‌های رنگ‌آمیزی و فعالیت‌های تعاملی را برای جوانان و کودکان برگزار می‌کند (مانند بازدید از مرکز جوانان جیزه در سال 2015). علاوه بر این، راهنمای ویژه‌ای با تصاویر کارتونی برای کودکان تهیه شده است تا آنها را با عظمت و زیبایی تمدن اسلامی آشنا سازد.
  • استفاده از فناوری‌های نوین: موزه هنر اسلامی قاهره در تلاش است تا با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید، تجربه بازدیدکنندگان را بهبود بخشد و دسترسی به اطلاعات را تسهیل کند. در همین راستا، اپلیکیشن موبایل موزه توسعه یافته است که خدمات متنوعی مانند راهنمایی مسیر برای رسیدن به موزه، اطلاع‌رسانی درباره کارگاه‌ها و سمینارها، ارائه اطلاعات تاریخی و تصویری درباره آثار و تالارهای نمایش، نمایش پانوراما از برخی تالارها، و امکان ارتباط مستقیم با امنای موزه برای پژوهشگران را فراهم می‌کند.
  • همکاری با وزارت گردشگری و آثار باستانی: وزارت گردشگری و آثار باستانی مصر نیز بر نقش آموزشی موزه‌ها و اهمیت ادغام جوامع محلی، به ویژه جوانان و افراد دارای نیازهای ویژه، در فعالیت‌های موزه‌ای تأکید دارد و از اینگونه برنامه‌ها حمایت می‌کند.

• اطلاعات بازدید از موزه هنر اسلامی قاهره

نتیجه‌گیری موزه هنر اسلامی قاهره، با بیش از یک قرن سابقه درخشان، نه تنها به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای فرهنگی جهان در زمینه حفظ و نمایش میراث غنی هنر و تمدن اسلامی شناخته می‌شود، بلکه نمادی از پایداری فرهنگی در برابر چالش‌های زمانه است. این موزه با مجموعه بی‌نظیر خود، پنجره‌ای به سوی خلاقیت، نوآوری و تبادلات فرهنگی گسترده در جهان اسلام می‌گشاید و به عنوان یک مرکز پژوهشی، آموزشی و الهام‌بخش، نقشی حیاتی در تعمیق درک ما از این تمدن بزرگ ایفا می‌کند. تلاش‌های مستمر این موزه در زمینه پژوهش، آموزش، برگزاری نمایشگاه‌های متنوع و استفاده از فناوری‌های نوین، نشان‌دهنده پویایی و تعهد آن به ایفای نقش خود به عنوان چراغی روشنگر در مسیر گفتگوی بین‌فرهنگی و پاسداری از میراث مشترک بشری است. موزه هنر اسلامی قاهره، گنجینه‌ای است که همچنان به درخشش خود ادامه خواهد داد و نسل‌های آینده را با زیبایی‌ها و دستاوردهای تمدن اسلامی آشنا خواهد ساخت.